HASTANEDE YAĞMUR BEREKETİ

Diyarbakır Bölge Eğitim ve Araştırma Hastanesi Başhekim Prof. Dr. Göreve gelmesiyle birlikte ard arda hayata geçirdiği projelerle, adeta Diyarbakır ve Güneydoğu genelinde sağlık alanında bir çığır açtı. Mesai kavramı gözetmeksizin sürdürdüğü başarılı çalışmalarla vatandaşların ve hasta yakınlarının takdirini kazanan Başhekim Yusuf Yağmur’un gayretli çabaları, meyvelerini veriyor.

2010 yılının Şubat ayında Ergani yolu üzeri Üçkuyular mevkiinde bulunan Diyarbakır Eğitim ve Araştırma Hastanesi'ne başhekim olarak atanan Prof. Dr. Yusuf Yağmur, iki yıl gibi kısa bir sürede inanılması güç projelere imza attı.

ÜÇ AYRI KULVARDA EŞ ZAMANLI ÇALIŞMA

Göreve gelmesiyle birlikte kolları sıvayan ve adeta hummalı bir çalışma başlatan Başhekim Yağmur, bir yandan Eğitim ve Araştırma Hastanesi binasının A'dan Z'ye bütün eksiklerini tamamlamak için, ihtiyaç duyulan bütün cihazları getirip, deneyimli bir kadro ile hastaneyi hizmete açarken, diğer yandan ise Merkez Sur İlçesi Dağkapı semtinde bulunan eski Devlet Hastanesi binası ve eski Göğüs Hastanesi'ni de bünyesine katarak, devasa bir sağlık tesisi oluşturdu. Üç ayrı kulvarda başarıyla süren çalışmalarda büyük mesafe kaydedilirken, bu durum sağlık hizmetlerinde kaliteyi de zirveye çıkardı.

SADECE DİYARBAKIR DEĞİL, BÜTÜN BÖLGEYE SAĞLIK HİZMETİ

Birbiri ardına hizmete giren Ameliyathaneler, Sterilizasyon, Laboratuar ve Görüntüleme Yöntemleri, Destek Hizmetleri, Personel, Otomasyon ve Bilgi İşlem, Temizlik İşleri, Koruma ve Güvenlik Sistemleri ile 7 gün 24 saat aralıksız sağlık hizmeti sunan bir konuma gelen Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde, diğer taraftan Yemek, Arşiv, Dış Çevre ve Binaların İç Mimarisindeki Düzenlemeler, Hastaneye ulaşımla ilgili problemlerin çözülmesi, Konferans salonu ve idari bina girişinin planlanması gibi bütün altyapı ihtiyaçları belirlenen program dahilinde tamamlandı. Hastanenin hizmet standardını zirveye çıkaran Başhekim Yusuf Yağmur, ‘Bu bir bayrak yarışıdır. Bu düşünceyle çıktığımız hizmet yolculuğunda elimizden gelen bütün gayreti göstererek, hizmet çıtasını hep biraz daha yukarıya çıkarmanın mücadelesini veriyoruz’ dedi.

Doktorluk kariyeri akademik başarılarla dolu olan Yusuf Yağmur, modern tıbbın en yeni cihazlarını hastane bünyesine kazandırarak, çok güç cerrahi operasyonların bile Hastane bünyesinde başarıyla yapılmasına öncülük etti.

AVRUPA STANDARTLARINDA KALİTELİ HİZMET

Personelsiz bomboş bir şekilde teslim aldığı binayı devasa bir kampüse çeviren, mütevaziliği, sıcakkanlılığı, hastalara, refakatçilere ve hasta yakınlarına gösterdiği yakınlık ve duyarlılıkla büyük takdir kazanan Prof. Dr. Yusuf Yağmur şunları söyledi:

'Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından 86.000 metrekare alan üzerine yapılmış olan Ergani yolu üzerindeki hastanemizin hizmete açılması için 2010 yılının Şubat ayında başhekim olarak atandım. Hastanemizin inşaat süreci yeni tamamlanması nedeniyle henüz temizliği bile yapılmamıştı. Biraz mobilya ve ameliyathane masa ve lambaları ile cerrahi el aletleri dışında donanımın olmadığını tespit ettik. Üstelik hastane yolu daha asfaltlanmamıştı. Personelimiz yoktu. Bir çalışma programı belirledik Öncelikli hedeflerimizi tespit edip, bu hedeflere yoğunlaştık. Planlı ve programlı bir çalışma sonucu bütün eksikleri gidererek, hastaneyi bölge halkımızın hizmetine sunduk. Çalışmalarımızı yaparken 5 ana hedef üzerinde yoğunlaştık. Klinik çalışmalarında önemli mesafeler aldık.  İki blok ve toplam 21 klinikten oluşan yataklı kısımlara yönelik kliniklerin bölümlere dağılımı yapıldı. Toplam 273 ayrı odada 546 yatak, hasta yemek masası, mini buzdolabı, LCD televizyon, klima, tuvalet ve banyo olacak şekilde tamamlandı. Ayrıca yoğun bakım üniteleri ile ayaktan tedavi ünitelerinde (acil servis, onkoloji ve Günlük Tedavi Merkezi ile hemodiyaliz ünitesi) ile toplam 595 tedavi yatağı tedarik edildi. Kliniklerde müdahale odası, hemşire ilaç hazırlama ünitesi donanımı için gerekli malzemeler temin edildi. Hastanenin gerekli tıbbi donanım ve personelin tamamlanmasıyla ilgili çalışmalar sürerken, diğer taraftan Diyarbakır Göğüs Hastalıkları Hastanesini de hastanemize entegre ettik.  Hastanenin bütün demirbaşı temin edilerek, personelimizle birlikte hummalı bir çalışmaya giriştik. İnşaatı tamamlanan ana binada ilk olarak Göğüs Hastalıkları polikliniği 25 Haziran 2010 tarihinde hizmete açıldı. Toplam 28 hemodiyaliz cihazı ile diyaliz merkezi ise, 5 Temmuz 2010 tarihinde İlimiz Valisi Sayın Mustafa Toprak tarafından hizmete açıldı.Bu yapılanmayla 85 diyaliz hastasına hizmet verilebilmekte. Aynı zamanda 17 periton diyalizi hastası da hizmet alıyor. Ana binada Göğüs Hastalıkları Kliniğine hasta kabul edilmeye 7 Temmuz 2010 tarihinde start verdik. Eğitim ve Araştırma Hastanesi kadrosuna atanıp Devlet Hastanesinde hizmet veren branşlardaki doktor, personel ve ekipmanlar kademeli olarak Ana binaya taşınarak burada hizmet vermeye başladılar. Kısa süre içinde diğer bütün klinikleri kurarak, bugün itibariyle bütün ana branşlar ve yan dallarda hizmet vermekteyiz' dedi.

POLİKLİNİK HİZMETLERİNE BÜYÜK ÖNEM

Poliklinik hizmetleri üzerinde yoğun çaba sarf ettiklerini ve bunun meyvelerini aldıklarını belirten Başhekim Prof. Dr. Yusuf Yağmur, hastanenin 24 ayrı branşta üstün kalite standartları seviyesinde hizmet vermeye başladığını belirterek, şöyle devam etti: 'Hastanemizde halen 24 ayrı branşta poliklinik hizmetleri sunuyoruz. 25 Haziran 2010 tarihinde Göğüs hastalıkları polikliniklerini, hemen akabinde Hemodiyaliz ünitesi, Endokrinoloji, Kardiyoloji, Gastroenteroloji, Romatoloji, Tıbbi Onkoloji, Nefroloji, Plastik Cerrahi, Genel Cerrahi, Dahiliye poliklinikleri, Nöroloji ve Beyin Cerrahi polikliniklerini hizmete açtıktan hemen sonra Üroloji Polikliniği, Enfeksiyon Hastalıkları Polikliniği, Fizik Tedavi Rehabilitasyon polikliniği, Ortopedi Polikliniği, Göz Hastalıkları Polikliniği, Kulak Burun Boğaz Polikliniği, Dermatoloji Polikliniği, Psikiyatri Polikliniği, Göğüs Cerrahisi Polikliniği, Anestezi ve Reanimasyon Polikliniği, Kalp damar cerrahisi, hematoloji poliklinikleri kuruldu. Hastaneler caddesindeki ek poliklinik binası 20 Eylül 2010 tarihinde Devlet hastanesinden devir alınarak burada da poliklinik hizmetlerine devam edildi. Her poliklinik, standart odada doktor masası, sandalye, negatoskop, muayene masası, otomasyon görevlisi masası, sandalye içerecek şekilde düzenlendi. Kardiyoloji polikliniğinde 2 adet Ekokardiyografi ve Doppler cihazı ile hizmet verilmektedir. Onkoloji ve Günlük Tedavi Merkezi, Devlet Hastanesinden taşınarak hastanemizde yerleştirildi. Halen hastalarımıza kemoterapi ve diğer günlük tedaviler bu merkezde uygulanabilmektedir. Gastroenterolojik endoskopi ve Göğüs Hastalıklarının Bronkoskopi işlemlerinin yapıldığı ve hasta dinlenme odalarını içeren Endoskopi merkezi oluşturuldu.  Halen Endoskopi ve Bronkoskopi işlemleri yapılmaktadır. ERCP ünitesi için salon oluşturuldu. Hastanemizde ERCP hizmetleri başlandı. Üroloji için Ürodinami cihazı kuruldu.

Acil servileri hasta kabul edilebilir hale getirdiklerini anlatan Prof Dr Yusuf Yağmur sözlerini şöyle sürdürdü:" Travma ve resusitasyon müdahale odalarında ventilatör, monitör ve hasta başı üniteleri mevcut hale getirildi. Acil serviste laboratuar, dijital röntgen ve 4 kesit Tomografi kuruldu 23 Ağustos 2010'dan itibaren acil servis hizmet vermektedir. Acil serviste hasta yakınlarının beklemesi için kısıtlı alan bulunmaktadır.  Bunun için acil servise yeni proje yapıldı ve ihale süreci tamamlanarak inşaat başlandı. Böylece devasa bir bekleme salonu, yeşil, sarı ve kırmızı arenalar düzenlenerek daha iyi hizmet verilecek modern acile dönüştürülecektir.  Merkez Suriçi İlçesi Dağkapı semtinde bulunan acil servisle beraber 2 acil serviste hizmet veriyor'.

GÜNEYDOĞU’NUN EN BÜYÜK YOĞUN BAKIM ÜNİTESİ

Merkezi  yoğum bakımda 44 yatağı ile bölgenin en büyük yoğum bakım ünitesine sahip olan Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde gerekli personel ve donanımı sağlandıktan sonra 2010 yılının Ekim ayı itibariyle Anestezi ve Reanimasyon yoğun bakım ünitesine hasta kabul edilmeye başlandı. Göğüs Cerrahisi, Beyin Cerrahi, Nöroloji, Genel Cerrahi yoğun bakım üniteleri ilgili branş hekimlerinin koordinatörlüğünde hizmet vermekte. Şu an itibariyle bölgenin yetişkin yoğun bakım sorunu büyük ölçüde çözüme kavuşmuş durumda. Kardiyoloji için koroner yoğun bakım ünitesi, kendi kliniği içerisinde 8 yataklı olacak şekilde yeniden yapıldı. Kalp Damar Cerrahisi Yoğun Bakım için standartlara uygun şekilde ameliyathane katında yarı steril alan içerisinde 8 yataklı ünite oluşturuldu. Mayıs 2011 ilk açık kalp ameliyatı ana binada yapıldı. Yine varis tedavisinde endovenöz lazer tedavisi başlandı. Koroner Anjiyografi ünitesi kuruldu. Odaların kurşun kaplaması yapıldı. Aynı ünite içerisinde anjiyografi sonrası hasta izlemi için 6 yataklı birim oluşturuldu. Yoğun bakım revizyon projeleri tamamlandı. Böylece daha fazla yoğun bakım yatağı ile hizmet verilecek, ayrıca 9 kliniğe yapılan ara yoğun bakımlarla birlikte 150 yoğun bakım yatağına ulaşılırken, geçen yılın Mayıs ayıyla birlikte anjiyografi çekmeye başlandı ve ortalama günde 35 anjiyo başarıyla gerçekleştiriliyor. Hastane bünyesinde st düzey ikinci bir anjiyografi cihazı da kuruldu ve anjiyografi merkezi olarak başta Diyarbakır olmak üzere bütün Bölge geneline hizmet sunacak.

7 GÜN 24 SAAT KESİNTİSİZ SAĞLIK HİZMETLERİ

Ameliyathaneler için teknik donanımı sağladıklarını ifade eden Prof. Dr. Yağmur, ‘Sterilizasyon ünitesinin otoklav ve aletleri yerleştirilerek bölgenin en modern ünitesi haline getirilerek kullanıma hazır hale getirildi. Sterilizasyon ünitesi için Enfeksiyon uzmanı, Enfeksiyon kontrol hemşireleri ve biyologun da yer aldığı ekip kuruldu. Sterilizasyon aletleri yerleştirildi. Hastanemizde bulunan el aletlerinin sterilizasyonu yapılmaktadır. Oksijen tankları bağlandı ve oksijen kullanıma hazır hale getirildi.  Toplam 12 ameliyathane salonunun lamba ve masaları kuruldu. Hepafiltreler takıldı. Koterler, anestezi cihazları, ameliyathane paslanmazları yerleştirildi. Reanimasyon odası yatak ve hasta başı üniteleriyle hazır hale getirildi. Ameliyathanenin yarı steril ve tam steril alanlar yeniden planlanarak tüm donanımları sağlanıp 25 Ağustos 2010 tarihinden itibaren ameliyathanede 12 salonda ameliyatlar yapılmaktadır. Tüm kliniklerin cerrahi el aletleri alındı. Ameliyathaneler kullanılan branşların özelliklerine göre dizayn edildi. Ameliyathaneye 6 yeni oda daha eklenerek 18 odaya çıkarıldı. Bunun iki odası organ nakli ameliyathanesi olarak kullanılacak. Hastanemizin böbrek nakli operasyonları için merkez onayı Bakanlığımız tarafından uygun bulundu ve kısa zamanda böbrek nakli operasyonlarına başlanacak'.

POLİKLİNİK HİZMETİNİ PROFESÖR YAPIYOR
Diyarbakır Eğitim ve Araştırma Hastanesi Başhekimi olarak atandıktan sonra kısa süre içinde Avrupai standartlarla ölçüsünde hizmete açan Prof. Dr. Yusuf Yağmur, yoğun çalışmalarının arasına bir de poliklinik hizmetlerini ekledi. İlk defa bir profesörün devlet hastanelerinde poliklinik hizmetlerinde bulunduğuna şahit olan vatandaşlar, hizmetlerden son derece memnun olurken hiçbir ek ücret ödemeden bir profesörden sağlık hizmeti almanın mutluluğunu yaşıyor.

Prof. Dr. Yusuf Yağmur tarafından yürütülen hizmetlerin bir ilk olduğuna dikkat çeken ifade eden vatandaşlar, hiçbir ek ücret ödemeden profesöre muayene olduklarını söyledi. Yeşil kartlı olmalarına rağmen ek bir ücret ödemeden profesöre muayene olmanın sevindirici olduğunu ifade eden vatandaşlardan Yakup Esen bir profesör böyle güzel bir, hizmeti verilmesinin büyük bir gelişme olduğunu söyledi. Yakup Esen, 'yeşil kart ile hastaneye geldim, beni bir profesörün muayene edeceğini görünce şaşırdım. Devlet hastanesinde bir profesörün ek ücret almadan muayene yapmasına şahitlik ettim. Bu bizim için çok önemli. Muayenemi olduktan sonra aynı gün tüm tetkik tedavim yapıldı ve beni hemen hastaneye yatırdılar. Allah devletimizden ve başhekimimizden razı olsun. Burada tedavi olmasaydım dışarıda bu imkânları yaptıracak maddi gücüm yoktu. Başta Başhekim sn .Yusuf Yağmur olmak üzere bütün personeline teşekkür ediyoruz" dedi.

YEŞİL KARTLI HASTALARA VIP ODALAR

Diyarbakır Eğitim ve Araştırma Hastanesini sosyal güvence konusunda hasta ayrımı yapılmayan hastane olma özelliğine dönüştürdüklerini ifade eden Prof Dr Yağmur sözlerine şöyle devam etti: ‘Hastanemizde kurulan VIP odalarla herkese aynı ve eşit hizmet veriliyor. Yeşil kartlı hastalarımız da VIP odalarından yararlanıyor. VIP odalarda hastalarımız dışında refakatçi odaları da bulunuyor, bütün odalarımız tek ve çift kişilik olarak dizayn edildi. Bizim hizmet anlayışımızda asla vatandaş ayrımı yoktur. Esas olan, en kaliteli hizmeti, en kısa sürede sunabilmektir. Yaptığımız yeniliklerle birlikte Diyarbakır Eğitim ve Araştırma Hastanesi'ni 5 yıldızlı otel gibi donattık. Artık hiçbir hastayı ileri merkezlere göndermek istemiyoruz, çünkü gerekli bütün imkânlar, Hastanemiz bünyesinde mevcut. En zor cerrahi müdahaleler bile hastanemizde başarılı bir şekilde yapılmakta’ dedi.

BÖLGENİN EN BÜYÜK YANIK MERKEZİ AÇILIYOR

Prof. Dr. Yusuf Yağmur 26 yataklı yanık merkezi yapmaya başladıklarını böylece 1 ay içinde tek kişilik yoğun bakımlar ve ameliyathanesi olan  bölgenin en büyük yanık merkezinin 3. derece ciddi hastaları tedavi edeceğini belirtti.

ORGAN NAKLİ İÇİN GERİ SAYIM BAŞLADI

Hastanenin bahçesine Radyoterapi, merkezini açtık  modern cihazların montajının tamamlandığını kısa bir sürede çift linak ve CT ile bölgenin merkezi konumuna geleceğini belirten Yağmur, Hastane çevre duvarının da bu sene tamamlanacağını belirterek şunları söyledi:

'Hastaneye ait olan 280 dönüm arazinin 609 dönüme çıkarıldığını böylece kampüs hastane olma yönünde önemli bir adım atıldı. Kısa bir zamanda Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon hastanesi, Yüksek Güvenlikli psikiyatri ve akıl ve ruh sağlığı hastanelerinin yapımı, Bakanlığımız Kamu Özel Ortaklığı Daire Başkanlığı tarafından yapılacak. Organ nakli için Sağlık Bakanlığından bir heyet gelerek gerekli araştırmayı yapıp, gerekli izin verildi. Hastanemiz bünyesinde bütün gerekli donanım ve altyapı hazır. Haziran ayı itibariyle organ nakli için start vereceğiz. Önümüzdeki birkaç gün içinde Böbrek nakli başta olmak üzere genel anlamda organ naklinin Diyarbakır Eğitim ve Araştırma Hastanesinde başarıyla yapılacağının müjdesini de bu vesileyle verebiliriz.

CAMİ İNŞAATI HIZLA DEVAM EDİYOR

Temeli atılan Hastane Camisi, hızla devam ediyor. Yakın bir zamanda hizmete girecek olan Caminin alt kısmında sosyal etkinlikler gerçekleştirilecek.

Caminin alt katı, hasta yakınları için dizayn ediliyor. Aynı anda 100 kişi burada yatabilecek. Buradaki amacımız, özellikle ekonomik durumu elverişli olmayan ve Diyarbakır dışından gelen hasta yakınlarının rahatlıkla kalabilmesi için tasarlanıyor. Yani böylelikle hasta yakınlarının konaklama sorunu da köklü bir çözüme kavuşmuş olacak.

Bayanlar için ayrı bölümün yapıldığı, kameralarla izlenecek olan Camimiz, 5 dönümlük Arsa üzerinde inşa ediliyor. Aynı anda dört bin kişi Namaz kılabilecek.

Bunun yanısıra Caminin içinde kütüphane, çocuk oyun alanı olacak.

MAHKÛM KOĞUŞU HİZMETE GİRDİ

Bunun yanısıra Sağlık Bakanlığı, Adalet Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı üçlü protokolüne göre mahkûm koğuşu yapıldı ve hizmete sokuldu. Böylelikle Hastanemiz tam anlamıyla gerçek manada devasa bir sağlık kampüsü haline gelmiş durumda’.

BÜTÜN KATLARA ARA YOĞUN BAKIM ÜNİTESİ

Ayrıca hastanenin 9 ayrı katına birden toplamda 63 Ara Yoğun Bakım Ünitesi kurulurken, önümüzdeki günlerde hizmete girecek olan 6 ayrı ameliyathane ile, hizmet kapasitesi çok daha artırılmış olacak.

İNŞAATI TAMAMLANAN YANIK MERKEZİ, BÖLGEYE HİZMET VERECEK

Bu arada inşaatı tamamlanan ve gerekli donanımları biten Yanık Merkezi de hizmete girmeye hazır. Bünyesinde 4 yoğun bakım odası, 17 hasta odası ile en ciddi yanık vakalarının bile tedavi ve takibinin yapılabileceği Yanık Merkezi, bu anlamda Bölge genelinde eksikliği duyulan bir ihtiyacı da gidermiş olacak.

BİTMEK BİLMEYEN KUYRUKLAR, ARTIK TARİHE KARIŞTI

Hastanede tedavi gören hastaların yanısıra, refakatçiler ve hasta yakınları da kuşkusuz bu olumlu gelişmelerden bir hayli memnun durumda. Göğüs Hastalıkları bölümünde yatan Hacı Hüseyin Yaşa (63), eskiden ameliyat olmak için yaşadıkları sıkıntılara değinerek, ‘Allah, devletimizden Allah razı olsun. Personel, Doktor ve hizmet kalitesi bakımından çok memnunuz. Bütün olanaklar seferber edilmiş durumda. Artık Ankara veya İstanbul'a artık gitmeye gerek kalmadı. Burada tüm ameliyatlar, tedaviler başarıyla yapılıyor. Eskiden bitmek bilmeyen ilaç kuyrukları vardı. Hastayı hemen yatırmıyorlardı. İllaki özel muayenehaneye gidip, bir muayene parası vermeniz gerekiyordu. Ameliyat parası almadan ameliyat bile yapılmıyordu. Sabah, Namaz’dan sonra hastaneye geliyorduk. Kuyruklar bitmek bilmiyordu. Allah razı olsun, artık o günler geride kaldı. Hükümetimiz son yıllarda sağlık alanında gerçekten devrim niteliğinde hizmetler gerçekleştirdi’ şeklinde memnuniyetini dile getirdi.

İYOT ODALARI KURULDU

Hastane bünyesinde kurulan İyot Odaları’nın gerekli cihaz ve donanımı ile bölge geneline hizmet verdiğini belirten Başhekim Yusuf Yağmur, ‘Doktor, hemşire ve diğer sağlık personeli arkadaşlarımız, büyük özveri ile çalışıyor’ diye konuştu.

ORTADOĞU’NUN SAĞLIK ÜSSÜ OLMA YOLUNDA HEDEFE ADIM ADIM

Diyarbakır Bölge Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nin ülkemiz genelinde en büyük işlem gören ve hasta kabulü ile poliklinik hizmeti veren hastaneleri arasında yer aldığına dikkati çeken Başhekim Yusuf Yağmur, ‘Göreve geldiğimiz ilk günden bu yana kendimize bir hedef belirlemiş ve Ortadoğu’nun Sağlık Üssü olacağız demiştik. Ben ve mesai arkadaşlarım, bu hedef doğrultusunda emin adımlarla ilerliyoruz. Nitekim Diyarbakır ve Güneydoğu’nun dışında artık hem Ortadoğu ülkelerinden, hem de ülkemizin Batı bölgelerinden hastalar gelmeye başladı. Böylelikle Sağlık Turizmi konusunda da bir hayli mesafe almış duruma geldik’ diye konuştu.

BAŞBAKAN VE SAĞLIK BAKANI'NA TEŞEKKÜR
Kendilerine her türlü imkanı sağlayan ve destek veren Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ile Sağlık Bakanı Prof Dr  Recep Akdağ'a müteşekkir olduklarını belirten Prof Dr Yağmur, " Başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan ile Sağlık Bakanımız Prof Dr  Recep Akdağ beye  sağlık alanında gerçekten devrim niteliğinde adımlar attılar. Onların verdiği destek ve sağladıkları olanaklarla bu hizmetleri gerçekleştirmeyi sağladık. Kendilerine, hastalarımız ve kendimiz adına teşekkür etmeyi bir borç biliyoruz. Onlara ne kadar teşekkür etsek azdır’ şeklinde sözlerini tamamladı.